شناسایی 200 محوطه باستانی به شیوه آنالیز روشمند در جنوب شرق ایران - وبلاگ روشینا

به گزارش وبلاگ روشینا، بیش از 200 محوطه باستانی به طور روشمند طی چهار فصل توسط هیئت مشترک ایران و دانشگاه توبینگن آلمان در منطقه جنوب شرق ایران (جنوب استان کرمان) مورد آنالیز و مستندنگاری دقیق قرار گرفته اند.

به گزارش وبلاگ روشینا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، کارگاه آموزشی فعالیت های میدانی باستان شناسی و اقدامات پس از آن (اسناد و یافته های باستان شناسی) به همت پژوهشکده باستان شناسی با همکاری دانشگاه توبینگن و با حضور کارشناسان ایرانی و آلمانی برگزار گردید.

بخشی از روز نخست کارگاه آموزشی فعالیت های میدانی و پسا میدانی؛ به شیوه های مستند نگاری یک محوطه باستانی اختصاص داشت.

در این بخش محمد کرمی دانش آموخته دانشگاه توبینگن آلمان به معرفی یک شیوه آنالیز روشمند پرداخت که با در نظر دریافت محدودیت زمانی، در نظر دارد تا با بیشترین دقت ممکن ثبت وضبط میدانی یک محوطه باستانی را به انجام برساند.

او گفت: این شیوه طی سالیان متمادی در مناطق سوریه و بین النهرین به کار گرفته شده و با توجه به نتایج درخور؛ می تواند جایگزین بسیار مناسبی برای روش های پیشین در آنالیز های باستان شناسی باشد.

کرمی توضیح داد: در حال حاضر این متدولوژی توسط هیات مشترک ایران و دانشگاه توبینگن آلمان در منطقه جنوب شرق ایران در جنوب استان کرمان به مدت 4 فصل به کار گرفته شده و از این رهگذر بیش از 200 محوطه باستانی به طور روشمند مورد آنالیز و مستند نگاری دقیق قرار گرفته اند.

به گفته او ، این شیوه بر پایه برداشت کنترل شده از سطح محوطه های باستانی بنا شده و نظر به برداشت عکس های هوایی از محوطه که تهیه نقشه های توپوگرافی با دقت بسیار بالا را میسر می سازد، می تواند به ثبت محوطه های باستانی یاری شایانی کند که این از مهمترین دغدغه های باستان شناسان است.

داده پردازی سفال

کرمی در دومین سخنرانی خود به بیان گوشه ای از داده پردازی سفال پرداخت و گفت: پس از برداشت روشمند و کنترل شده از سطح محوطه باستانی، داده پردازی مواد فرهنگی با دقت بالا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چراکه بنیان تجزیه و تحلیل محوطه های باستانی را تشکیل می دهد.

او توضیح داد: متدولوژی به کار گرفته شده در مستند نگاری مواد فرهنگی، به ویژه سفال توسط هیات مشترک ایران و دانشگاه توبینگن کوشش می نماید تا در یک پروسه منظم بیشترین حجم اطلاعات را از سفال برداشت کند.

کرمی اضافه کرد: در این راستا یک کتابچه راهنما به زبان های انگلیسی و فارسی تهیه شده که تمامی جنبه های فیزیکی یک قطعه سفال را در بر می گیرد. این کتابچه در اختیار گروه داده پردازی سفال قرار می گیرد تا با استفاده از آن بتوانند فرم های مرتبط با سفال را تکمیل کند. به گفته وی ، این روش کُد-پایه و این بدان علت است که بتوان کدهای مرتبط را به آسانی به بانک اطلاعاتی پروژه منتقل کرد از سوی دیگر داده پردازی کرد و عدد در بانک اطلاعاتی با دقت بالاتری نسبت به توصیف نوشتاری به انجام می رسد.

باستان شناسان باید نسبت به مستند نگاری مسئولیت پذیر باشند

در ادامه پرفسور پیتر فلزنر استاد گروه باستان شناسی دانشگاه توبینگن آلمان به معرفی کارگاه پرداخت و گفت: در این کارگاه در خصوص روش هایی که در فعالیت های میدانی و فعالیت های مستند نگاری پس از میدان در رابطه با مواد فرهنگی به دست آمده بحث می گردد.

او با اشاره به شیوه ها و تئوری های قدیم و جدید مستند نگاری توضیح داد: ما هیچ یک از روش ها را کنار نمی گذاریم و سعی می کنیم با ترکیب تئوری های قدیمی و جدید بهترین نتیجه را بدست آوریم.

او با بیان اینکه شیوه هایی که در میدان و پسا میدان در مستند نگاری ها به کار می گیریم هیچ یک جدا از یکدیگر نیستند و می توانند بهم پیوند بخورند توضیح داد: هدف ما در این کارگاه ایجاد رابطه بین روش های میدانی و روش های ثبت و ضبط مواد فرهنگی است.

فلزنر با تأکید بر اهمیت فعالیت های مستند نگاری داده های فرهنگی گفت: اینکه فعالیت های مستند نگاری در چه کشوری صورت می گیرد مهم نیست بلکه تمامی باستان شناسان باید نسبت به انجام این کار مسئولیت پذیر باشند.

استاد گروه باستان شناسی دانشگاه توبینگن آلمان هدف از به کار بردن واژه پسا میدان را آنالیز فعالیت هایی دانست که بعد از کارهای میدانی در آزمایشگاه یا پایگاه بر روی اشیای بدست آمده صورت می گیرد.

او اضافه کرد: فعالیت های میدانی و پسا میدانی موازی هم هستند و افرادی که هر یک از این مراحل را انجام می دهند هر دو آموزش دیده و دارای تجربه هستند.

او با اشاره به شمار زیاد افراد متخصصی که در گروه های مستند نگاری (پس از میدان) کار می نمایند توضیح داد: فعالیت های پسامیدان به دلیل گستردگی احتیاجمند حضور گروه های کارشناسی اعم از متخصص جی .آی .اس ، متخصص بانک اطلاعاتی ، متخصص پردازش سفال ، متخصص ریز یافته ها و ...است و نمی توانند تنها توسط یک فرد انجام گیرد.

او تعداد افرادی که در بخش مستند نگاری فعالیت می نمایند را بیشتر از افرادی دانست که در میدان کار می نمایند و توضیح داد: البته این شرایط در ایران بر عکس بوده و تعداد متخصصینی که در کاوش ها شرکت می نمایند به مراتب بیشتر از کارشناسان مستند نگاری است.

او با اشاره به شیوه آنالیز روشمند که در جنوب شرق ایران توسط هیأت مشترک از ایران و دانشگاه توبینگن آلمان در حال اجرا است گفت: این روش از یک رویکرد معرفت شناختی سرچشمه می گیرد و کوشش می نماید با این رویکرد به شی فرهنگی نگریسته و جنبه های مختلف آن را با ریز نگری آنالیز کند که البته این ریز نگری با مستند نگاری بهتر اتفاق می افتد.

او در ادامه با تأکید بر اهمیت انتشار نتایج فعالیت های باستان شناسی توضیح داد: انتشارات باید به دور از انتخاب بوده و نه تنها به فعالیت های میدانی و پسا میدانی منحصر نبوده بلکه تمامی فعالیت های باستانی باید بصورت یکپارچه به انتشارات در خور منتهی شوند.

مستند سازی و تجزیه و تحلیل جی . آی . اس آثار سطحی در محوطه های باستانی

حجت ا... احمد پور دانشجوی دکتری دانشگاه توبینگن آلمان و عضو هیأت آنالیز های جیرفت نیز در ادامه به مواردی درباره مستند سازی محوطه های باستان شناسی و تجزیه و تحلیل جی . آی . اس آثار سطحی در محوطه های باستانی پرداخت و گفت: همیشه در آنالیز های باستان شناسی احتیاج به روش ها و ابزارهای متفاوت در ثبت و ضبط داده های کار میدانی احساس می گردد.

او اضافه کرد: با پیشرفت تکنولوژی ، تصاویر ماهواره ای و نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی باستان شناسان را در تحلیل و بازیابی داده های باستانی و همچنین کنترل اطلاعات در بانک اطلاعاتی توانا ساخته است.

او اظهار کرد: در باستان شناسی ،چشم انداز و آنالیز های مربوط به آن نه تنها محوطه های استقراری مورد مطالعه قرار می گیرد بلکه به شناسایی رفتارها و تأثیرات فعالیت های انسانی بر چشم انداز اطراف منطقه استقراری می پردازد.

احمد پور اضافه کرد: بنابر این در آنالیز های باستان شناسی حوزه جیرفت از سه مرحله آماده سازی داده های آنالیز ، آنالیز میدانی و تحلیل و تفسیر داده های یافت شده استفاده می گردد.

او با اشاره به این که مرحله نخست با استفاده از تصاویر ماهواره ای و هوایی به شناسایی محوطه های باستانی به همراه راه ها و کانال های باستانی (در صورت وجود) می پردازد توضیح داد: تصویر ماهواره ای کرونا مهمترین این تصاویر است که به ابزاری قدرتمند در شناسایی محوطه های باستانی تبدیل شده است.

به گفته او، مرحله دوم که شروع کار میدانی است به شناسایی محوطه های باستانی در منطقه و شبکه بندی محوطه ها به منظور جمع آوری داده های فرهنگی می پردازد.

او اضافه کرد: در این مرحله تمامی توانایی گروه به منظور حداکثر مستند سازی از محوطه های باستانی به انجام می رسد که یکی از این موضوعات استفاده از تکنولوژی فتوگرامتری هوایی برد کوتاه به منظور تهیه تصاویر با کیفیت هوایی و توپو گرافی و سه بعدی سازی از محوطه های باستانی است.

او مرحله سوم را مهمترین بخش آنالیز باستان شناسی دانست که مربوط به جمع آوری و تجمیع اطلاعات در داخل پایگاه اطلاعات زمینی در نرم افزار جی . اس .اس یا سیستم اطلاعات جغرافیایی است.

این باستان شناس اضافه کرد: در این مرحله تمامی اطلاعات آنالیز شامل اطلاعات شبکه ها ، آثار فرهنگی مربوط به آن ، طبقه بندی سفال ها بر اساس دوره بندی فرهنگی ، تحلیل و تفسیر هر محوطه بر اساس وسعت در دوره های فرهنگی متفاوت ، تحلیل محوطه های باستانی در بستر منطقه ای و تحلیل محوطه های باستانی در بستر جغرافیایی مورد مطالعه قرار می گیرد و با استفاده از نرم افزار یادشده مورد تحلیل قرار می گیرد.

احمد پور در انتها توضیح داد: مرحله نهایی بعد از این مرحله خروجی های نقشه و مطالعات مورد نظر در باستان شناسی چشم انداز بصورت گزارش تهیه می گردد.